Kıbrıs Mutfağı

579 Okunma — 26 Aralık 2022 22:22

admin

Kıbrıs Türk mutfağı, Kıbrıs adasının kuzeyindeki Türk topluluğunun yemek kültürünü yansıtan zengin ve çeşitli bir mutfaktır. Bu mutfak, Osmanlı ve Akdeniz mutfaklarından etkilenmiş ve özgün lezzetler geliştirmiştir. Kıbrıs Türk mutfağının bazı özellikleri şunlardır:

Deniz Ürünleri: Kıbrıs adasının denize yakınlığı nedeniyle deniz ürünleri mutfağın önemli bir parçasıdır. Balık, kalamar, karides ve midye gibi deniz mahsulleri sıkça tüketilir.
Kuzu Eti: Kıbrıs Türk mutfağında kuzu eti önemli bir yer tutar. Kuzu tandır, kuzu şiş, şiş köfte gibi çeşitli yemekler kuzu eti kullanılarak hazırlanır.
Zeytinyağı: Akdeniz bölgesine özgü olarak zeytinyağı sıkça kullanılır. Salatalar, mezeler ve yemekler zeytinyağıyla tatlandırılır.
Mezeler: Kıbrıs Türk mutfağının vazgeçilmez bir parçası olan mezeler, sofraların baş tacıdır. Humus, şeftali ezmesi, acılı ezme, hellim peyniri gibi çeşitli mezeler sunulur.
Hellim: Hellim veya Halloumi olarak da bilinen bu peynir çeşidi, Kıbrıs Türk mutfağının en ünlü ürünlerinden biridir. Hellim peyniri, genellikle ızgarada pişirilir ve salatalarda kullanılır.
Yaprak Sarması: Üzüm yaprağı veya pazı yaprağı kullanılarak hazırlanan yaprak sarmaları, Kıbrıs mutfağının geleneksel bir yemeğidir. İç harcı genellikle pirinç, kıyma, soğan ve baharatlarla yapılır.
Şerbetli Tatlılar: Tatlılar arasında şerbetli tatlılar da oldukça popülerdir. Baklava, kadayıf, şekerpare gibi şerbetli tatlılar Kıbrıs Türk mutfağının tatlı yelpazesini oluşturur.
Mantar: Kıbrıs adası, doğal mantarların yetiştiği bir bölgedir. Bu nedenle mantar yemekleri de sıkça tüketilir.
Baharatlar: Kıbrıs Türk mutfağında bol miktarda baharat kullanılır. Kekik, kimyon, kişniş ve tuzsuzluk gibi baharatlar yemeklere lezzet katmak için sıklıkla tercih edilir.

Kıbrıs Türk mutfağı, zengin ve çeşitli lezzetleriyle adanın tarih ve kültürünü yansıtır. Geleneksel tarifler ve yemekler, Kıbrıs Türk topluluğunun yemek kültürünün önemli bir parçasını oluşturur.

KIBRIS TÜRK MUTFAĞI’NA AİT YEMEKLER

Kâmil Toygar-Nimet Berkok Toygar

1571 yılında Osmanlılar tarafından fethedilen, içerisinde bulunduğumuz 2007 yılında fethedilişinin 436. yıldönümünü kutladığımız Kıbrıs’ın mutfak değerleri Anadolu Türk mutfak kültürünün devamı görünümündedir.

Kuzey Kıbrıs Türk mutfak kültürünün bugünkü zenginliği beraberlerinde getirdikleri kendi kültürlerini burada yaşatırken; adada karşılaştıkları yeni malzemelerden çeşitli yiyecek-içecekler yaratmış, mutfak kültürlerine yeni tatlar, yeni değerler katmışlardır.

Beslenme kültürü sürekli etkileşime açık olduğundan, komşu kültürleri etkilerken, onlardan kendi inanışlarına, kendi zevklerine uygun olanları almış, bunları kültürlerine uyarlamışlardır.

Kuzey Kıbrıs Türk mutfağının bugünkü zenginliği bu uyumlu sentezde aranmalıdır.

Kuzey Kıbrıs Türk mutfağının başlıca karakteristikleri şunlardır:

a. Ada Mutfağı, Akdeniz Mutfak Kültürünün Özelliklerini Taşır.

Kuzey Kıbrıs mutfağını oluşturan yiyecek içecekler Akdeniz kültürünün özelliklerine sahiptir.

İklim, deniz ve ona bağlı ada yaşamı, ekolojik ortam, insanların tarih boyu süregelen ilişkileri, yiyecek üretim sistemleri, bitki örtüsü ve hayvan üretiminden oluşan doğal çevre Akdeniz kültür havzasında bir bütünlük göstermektedir. Bunları Akdeniz’e kıyısı olan diğer ülkelerde de görmemiz mümkündür.

Ayrıca tarih boyunca Akdeniz çevresinde yapılan birçok savaş ve göç ada üzerinden olmuş, bu durum Kıbrıs mutfağını çok kültürlü bir yapıya kavuşturmuştur.

b. Kuzey Kıbrıs mutfağı, Anadolu Türk mutfağının bir devamı görünümündedir.

Dört yüzyılı aşkın bir süre Anadolu’dan Kıbrıs adasına yapılan göçler, adada yeni bir mutfak kültürü yaratmıştır.

Kıbrıs’a yapılan zorunlu ve gönüllü iskânlarda yerleştirilen Türk nüfusu Anadolu’nun sadece bir yöresinden olmamış, Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli yerleşme yerlerinden getirilen topluluklar mutfak kültürü ve yemeklerinin çeşitlenmesini sağlamıştır.

Bugün Kuzey Kıbrıs Türk Mutfağı’nın tam bir envanteri yapılsa Anadolu’nun batısından doğusuna, kuzeyinden güneyine birçok yemeğin Ada’da canlı bir şekilde yaşadığı görülür.

c. Başta balık olmak üzere, deniz ürünleri Kuzey Kıbrıs Türk mutfağında önemli bir yere sahiptir.

Bir deniz ülkesi olan Kuzey Kıbrıs’ın mutfağında deniz ürünleri önemli bir yere sahiptir. Şimdilerde diğer Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi hayli azalsa da, Ada halkı deniz ürünlerini severek tüketmekte, onlardan değişik pişirme tarzlarıyla çeşitli yemekler yapmaktadır.

Bugün gelirini ve geçim kaynağını büyük ölçüde turizme bağlamış Kuzey Kıbrıs’ta bu durumu bir avantaj olarak değerlendirmek gerekir.

ç. Kuzey Kıbrıs meyhane kültürü kendine özgü bir karakter taşır.

Kıbrıs mutfağında burada yaşayan halkları birbirinden ayıran en önemli etken dindir. Dinî inanışların beslenme kültürüne getirdiği bazı yasaklamalar, bazı kısıtlamalar önemli sonuçlar yaratmıştır. Hıristiyanlığın şarabı, bu bağlamda içkiyi kutsal sayması, İslâmiyetin yasaklaması Kıbrıs içki geleneğinin iki toplam arasında farklı bir gelişme göstermesine yol açmıştır.

İçki içme alışkanlığı çevresinde kendine özgü bir beslenme biçimi yaratmış, zengin meze ve yemek çeşitleri bir ölçüde bundan doğmuştur.

Sayıları Rum kesimine göre çok az olan meyhanelerde içkiyle birlikte getirilen, iştah açıcı lezzetleri, hafiflikleri, küçük porsiyonlar halinde sunulmaları ve belki de en önemlisi süslemeleri ile dikkatleri çeken mezeler Kıbrıs Türk mutfağında zengin bir çeşitlilik gösterir.

Bu çeşitliliğin Ada’nın Ön Asyalı ve Akdenizli özelliğiyle yakın ilişkisi olduğu ortadadır. Yüzyıllardır yaşadığımız bu coğrafyada ilişki kurduğumuz boy ve ulusların içki kültürlerinden birçok olumlu ve olumsuz çeşitliliği alarak kendi kültürümüze katmış olduğumuz da bir gerçektir.

Son yıllarda Türkiye ve Türk dünyası mutfak kültürleri konusunda başlatılan çalışmalar geliştikçe Kuzey Kıbrıs Türk mutfak kültürü ve yemekleriyle ilgili birçok bilgi ve belgenin literatüre kazandırılacağı, ulusal kültürümüzün bu yönden de gelişeceği ortadadır.

Kaynak Kişiler:

Hami Özsaruhan, 1929 Larnaka/ Kıbrıs
Şermin Ünsal 1947, Girne/Kıbrıs

Kaynak: Mahmut İslamoğlu

Kaynaklar:

Zekâi Altan “Otantik Kıbrıs Mutfağı” Mutfak Bar Sanatı Denemeleri Lefkoşa 1988, 167.-172. s.

Zekâi Altan “Kıbrıs Meyhane Kültürü” HAS-DER 6. Halkbilim Sempozyumu 31 Ekim 1988 Atatürk Kültür Merkezi, Lefkoşa/ Metin Teksirdir/13 s.

Mahmut İslamoğlu, “Kıbrıs Türk Mutfağı ve Etkileri” Mutfağı Sempozyumu Bildirileri Ankara. 1982.

Kâmil Toygar, “Kıbrıs Meyhane Kültürü Üzerine Notlar”, AMFORA, Yıl 1, Sayı 12, Mayıs1993, 20.-21. s.

Prof. Dr. Ahmet Edip Uysal, “Hellim Peyniri “Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar 1993, Ankara 1993, 71- 72 s.

* Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Bşk. (Ankara)

** Araştırmacı Yazar